Το άλμπουμ που ενέπνευσε συγκροτήματα όπως οι Nirvana, Red Hot Chili Peppers, Rage Against The Machine – Λίγοι το γνωρίζουν

Ένα συγκρότημα από το Λιντς, ένα άλμπουμ του 1979 και μια μεγάλη μουσική ιστορία που είναι σχετικά άγνωστη.

Τι κοινό μπορεί να έχουν συγκροτήματα όπως οι Nirvana, οι R.E.M., οι Red Hot Chili Peppers, οι Nine Inch Nails, οι Rage Against the Machine, κ.ά.

Όλοι τους επηρεάστηκαν και είχαν σαν «εικόνισμα» τους Gang of Four.

Οι Gang of Four είναι ένα post-punk συγκρότημα, που δημιουργήθηκε το 1976 στο Λιντς και θεωρείται από τα πιο σημαντικά γκρουπ της ιστορίας του νεότερου rock.

Το άλμπουμ «Entertainment!», του 1979, ήταν ένα επαναστατικό μείγμα από τραχιά κιθάρα και ανατρεπτικές κοινωνικές παρατηρήσεις. Εκτός από το ότι ενέπνευσε τους πάντες, από τον Κερτ Κομπέιν μέχρι τον Φρανκ Όσιαν, 45 χρόνια μετά, εξακολουθεί να μιλάει δυναμικά στους σημερινούς νέους.

«Πώς μπορώ να κάθομαι και να τρώω το τσάι μου… με όλο αυτό το αίμα να ρέει από την τηλεόραση!» Έτσι τραγουδάει ο Τζον Κινγκ από τους Gang of Four, ξεκινώντας το τραγούδι τους 5.45 με δυναμικό στυλ.

Καθώς συνεχίζει με πιο απελπισμένα συνθήματα – «Watch new blood on the 18-inch screen» και «Guerrilla war struggle is a new entertainment» – μια στριφογυριστή, μελόντικα και ο τρόπος που παίζει κιθάρα ο Άντι Γκιλ με μια Fender Stratocaster «ομαδοποιούνται με γδαρσίματα γύρω από τα φωνητικά σαν ένας οργισμένος όχλος που σφίγγει δίκρανα» γράφει επιβλητικά ο Τομας Χομπς στο BBC.

Το τραγούδι είναι ένα από τα πολύ καλά τραγούδια του ντεμπούτου-ορόσημο των Gang of Four του 1979, «Entertainment!», το οποίο κυκλοφόρησε πριν από 45 χρόνια.

Τα ρεφρέν του τραγουδιού «5:45» θα μπορούσαν εύκολα να αναφέρονται στον σημερινό μας κόσμο που είναι κορεσμένος από συγκρούσεις και μέσα ενημέρωσης, όπως και άλλοι στίχοι του άλμπουμ μοιάζουν θετικά προφητικοί – πάρτε το «Natural’s Not In It» και τη διακωμώδηση ενός συλλογικού «εξαναγκασμού των αισθήσεων», που θα μπορούσε εξίσου να είναι ένας υπαινιγμός στην εμμονή της κοινωνίας μας με το TikTok και το Instagram.

Ακόμα και το εξώφυλλο του άλμπουμ «Entertainment!» – που δείχνει έναν καουμπόη και έναν αυτόχθονα Αμερικανό πλαισιωμένο από τις σαρκαστικές λέξεις: «Ο Ινδιάνος χαμογελάει, νομίζει ότι ο καουμπόης είναι φίλος του. Ο καουμπόι χαμογελάει, χαίρεται που ο Ινδιάνος ξεγελάστηκε» – μοιάζει τολμηρό.

Πέρα από τον παρωχημένο όρο για τους αυτόχθονες Αμερικανούς, είναι ένα εξώφυλλο που εξακολουθεί να μοιάζει υπερ-επίκαιρο, ειδικά δεδομένης της διαρκούς συζήτησης για τις παγίδες της αποικιοκρατίας τα τελευταία χρόνια.

«Σήμερα, λοιπόν, οι Gang of Four μοιάζουν τόσο προφήτες όσο και ροκ σταρ» σχολιάζει ο Χομπς.

Μουσικά, επίσης, οι Gang of Four – και το άλμπουμ «Entertainment!» – παραμένουν βασικό σημείο αναφοράς για πολλούς σύγχρονους καλλιτέχνες: είναι ένας δίσκος που έχει εμπνεύσει άμεσα τους πάντες, από τους Idles μέχρι τους Red Hot Chilli Peppers, τους Run The Jewels και τον Φρανκ Όσιαν.

Πράγματι, το άλμπουμ «Entertainment!», το οποίο αναφέρεται ως ένα από τα 50 αγαπημένα άλμπουμ του Κερτ Κομπέιν και περιγράφεται από τον Μάικλ Στάιπ των REM ως κάτι από το οποίο «πήρε πολλά», είναι ένα από εκείνα τα άλμπουμ που φαίνεται να έχουν ανάψει το φυτίλι για τη μία γενιά μετά την άλλη μουσικών που ξεπερνούν τα όρια.

Έχει γίνει βασικό στοιχείο στις λίστες με τα καλύτερα άλμπουμ όλων των εποχών, είτε από το Pitchfork είτε από το Rolling Stone – και όλος αυτός ο πολιτιστικός αντίκτυπος συνέβη, παρά το γεγονός ότι το άλμπουμ δεν έβαλε ποτέ φωτιά στον κόσμο από άποψη πωλήσεων.

«Είναι σαν αυτό που έλεγαν για το πρώτο άλμπουμ των Velvet Underground», λέει ο Κινγκ στο BBC, «δεν είχε σημασία που δεν πούλησε πολύ καλά, γιατί όλοι όσοι αγόρασαν το «Entertainment!» εμπνεύστηκαν να φτιάξουν τη δική τους μπάντα».

Βγαίνοντας από την ένταση

Για να καταλάβουμε πώς προέκυψε ο ριζοσπαστικός ηχητικός πειραματισμός του συγκροτήματος, πρέπει να ταξιδέψουμε πίσω στο Λιντς της Αγγλίας τη δεκαετία του 1970, όπου τέσσερις φοιτητές τέχνης – οι συνιδρυτές Γκιλ και Κινγκ, καθώς και ο μπασίστας Ντέιβ Άλεν και ο ντράμερ Χιούγκο Μπάρναμ – εδραίωσαν μια μουσική αδελφότητα πάνω από μπύρες και φλογερές συζητήσεις στην παμπ The Fenton.

Τότε, όπως εξηγεί ο 69χρονος σήμερα Κινγκ, το βρετανικό ακροδεξιό κόμμα The National Front «ήταν πολύ ενεργό στην πόλη και το Λιντς βρισκόταν σε αυτή τη συνεχή κατάσταση μεταβολής, τόσο κοινωνικά όσο και πολιτικά, με παλιά μέρη της πόλης να γκρεμίζονται για νέα ανάπτυξη. Οι ντόπιοι είχαν αυτή τη στάση: «Καταραμένοι φοιτητές!» Μας έδερνε όλους η αστυνομία στις πορείες διαμαρτυρίας κατά του Εθνικού Μετώπου».

Μιλώντας μέσω βιντεοκλήσης, Ο Κινγκ κρατάει ένα φυλλάδιο του συμβουλίου που μοιράστηκε στην πανεπιστημιούπολη του Λιντς στα τέλη της δεκαετίας του 1970, το οποίο συμβουλεύει με μελαγχολικό τρόπο τους ανθρώπους τι να κάνουν σε περίπτωση που η Σοβιετική Ένωση ρίξει μια βόμβα ενός μεγατόνου στην πόλη. Προειδοποιεί μάλιστα ότι «τουλάχιστον» 100.000 ντόπιοι πιθανότατα θα χαθούν.

Όπως εξηγεί ο Κινγκ, ήταν επίσης μια εποχή που ο διαβόητος κατά συρροή δολοφόνος Πίτερ Σάτκλιφ, που ονομάστηκε «Αντεροβγάλτης του Γιορκσάιρ», κυκλοφορούσε ελεύθερος στην περιοχή- καταδικάστηκε το 1981 για τη δολοφονία 13 γυναικών (μεταξύ των οποίων και η φοιτήτρια του Πανεπιστημίου του Λιντς, Ζακλίν Χιλ) και την απόπειρα δολοφονίας άλλων επτά.

«Είχαμε φίλες φοιτήτριες που κυριολεκτικά κουβαλούσαν σιδερόβεργες στις τσάντες τους για προστασία», λέει ο Κινγκ. «Όλη αυτή η ένταση απορροφήθηκε στον ήχο μας. Το «Entertainment!» είναι ένας δίσκος για νέους ανθρώπους που χαμογελούν και χορεύουν μπροστά στην καταστροφή».

Αναφερόμενος στους στίχους, «The poor still weak / the rich still rule», από ένα από τα πιο φάνκι, πιο δίσκο κομμάτια του «Entertainment!», το «Not Great Men», όπου ο τρόπος που παίζει ντραμπς αναπαράγει την ώθηση των ποδιών που παρελαύνουν σε μια πολιτική συγκέντρωση.

 

Ο Μπάρναμ προσθέτει: «Η πραγματική διαφορά για μένα, τον Αντι και τον Τζον, ήταν η μετάβαση από το να είμαστε μαθητές στο Κεντ στο να ζούμε ξαφνικά στο βορρά της Αγγλίας. Αυτή ήταν μια ριζική αλλαγή κοινωνικά. Πραγματικά αισθανθήκαμε ότι ο βορράς είχε μείνει πίσω. Μουσικά, ένιωθες αυτή την ευθύνη να μιλήσεις για τις εργατικές τάξεις».

Το ήθος των Gang of Four μπορεί να εντοπιστεί στις απαρχές της φιλίας του Κινγκ και του Γκιλ, ως μαθητές στο Sevenoaks School, που συνδέθηκαν με την κοινή αγάπη τους για τον Τζίμι Χέντριξ και τον Μπομπ Ντίλαν.

Η σχέση τους ισχυροποιήθηκε στο πανεπιστήμιο του Λιντς και το φθινόπωρο του 1976, αυτοί οι δύο Βρετανοί φοιτητές Καλών Τεχνών ταξίδεψαν για λίγο στη Νέα Υόρκη με υποτροφία, όπου πέρασαν τον περισσότερο χρόνο τους μεθυσμένοι και αράζοντας στο CBGB του Μανχάταν, τη «Μέκκα» του punk.

Όταν τελικά επέστρεψαν στην Αγγλία, επιστράτευσαν γρήγορα τον συμφοιτητή τους Μπάρναμ για αυτό που ο Κινγκ περιγράφει ως, αρχικά τουλάχιστον, να ακούγεται σαν ένα «tribute act Dr Feelgood» – αναφερόμενος στο διάσημο βρετανικό rhythm and blues συγκρότημα που ήταν δημοφιλές στα μέσα της δεκαετίας του 1970.

Ωστόσο, αυτές οι καλλιτεχνικές τάσεις εξελίχθηκαν σε κάτι πιο πρωτότυπο με την εισαγωγή του μπασίστα Ντέιβ Άλεν, ο οποίος εισήγαγε μια «τζαζ και φάνκι ευαισθησία» στις διαδικασίες. «Όλοι αγαπούσαμε το αμερικανικό φανκ συγκρότημα The Meters και τραγούδια όπως το «Cissy Strut», καθώς και καλλιτέχνες της ρέγκε όπως ο Μπομπ Μάρλεϊ, τον οποίο μάλιστα είδαμε να εμφανίζεται στην τραπεζαρία του Πανεπιστημίου του Λιντς χωρητικότητας 2.000 ατόμων», λέει ο Κινγκ.

«Αλλά ήταν σημαντικό να υπάρχει λίγος χώρος στα τραγούδια μας, ώστε να μπορέσουμε πραγματικά να χτίσουμε την ένταση».

Παρεμβαίνει ο Μπάρναμ: «Εμπνεύστηκα πολύ από την μπάντα του Τζέιμς Μπράουν και τον Τζαμαϊκανό ντράμερ, Ουίνστον Γκρέναν στο παίξιμό μου. Οι Gang of Four έγιναν αυτή η όμορφη συγχώνευση φανκ, ρέγκε, ροκ, ντίσκο, πανκ και νταμπ. Αλλά ποτέ δεν θέλαμε να ακουγόμαστε σαν λευκοί τύποι που απλά μιμούνται έναν μαύρο ήχο. Προσπαθούσαμε να δημιουργήσουμε κάτι καινούργιο».

Ακόμα και το όνομα του συγκροτήματος ήταν πολιτικό: αναφερόταν στη διαβόητη πολιτική φράξια των Μαοϊκών, που αποτελούνταν από τέσσερα στελέχη του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, τα οποία αργότερα κατηγορήθηκαν για προδοσία.

Ωστόσο, οι Gang of Four δεν ήταν καθόλου κομμουνιστές. Το όνομα προοριζόταν περισσότερο ως πράξη ανατρεπτικής πρόκλησης, αντικατοπτρίζοντας το γεγονός ότι το συγκρότημα ένιωθε όλοι παρείσακτοι λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Σύμφωνα με τον μουσικό δημοσιογράφο Σάιμον Ρέινολντς, που γράφει στο βιβλίο του «Rip It Up and Start Again», το όνομα απλά αντανακλούσε «την αριστερή κουλτούρα της δεκαετίας του 1970, η οποία καθοριζόταν από τη φοιτητική μαχητικότητα».

Ο Κινγκ παραδέχεται ότι πολλά από τα τραγούδια που έγραψε είχαν μια «εναλλακτική μαρξιστική άποψη. Διάβαζα το «Τhe Action-Image of Society: On Cultural Politicization», του Άλφρεντ Γουίλενερ, και το θέμα ήταν πώς οι εργαζόμενοι μετατρέπονταν σε εμπορεύματα».

Γιατί η μουσική τους έκανε τέτοια εντύπωση

«Οι Βρετανοί είχαν αρχίσει να αισθάνονται σαν αντικείμενα, που τα εμπορεύονταν οι υπεύθυνοι καπιταλιστές. Μπορείς να ακούσεις αυτό το συναίσθημα στους στίχους μου, όπως στο «Return The Gift: ‘It’s on the market, you’re on the price list!» Η χώρα ήταν απλώς μια καταστροφή στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

«Ήθελα κάθε στίχος να είναι απλός και να μην απέχει πολύ από τα πρωτοσέλιδα μιας σκανδαλοθηρικής εφημερίδας. Έπρεπε να μπορούν να τραγουδηθούν. Όλα είναι ένα γύρισμα της προπαγάνδας» συνεχίζει ο Κινγκ.

Η μουσική που προέκυψε είχε άμεση απήχηση, με τους Gang of Four να κερδίζουν το πολυπόθητο εξώφυλλο του βρετανικού εβδομαδιαίου μουσικού περιοδικού NME τον Ιανουάριο του 1979, παρόλο που δεν είχαν υπογράψει σε μεγάλη εταιρεία και είχαν μόνο μια χούφτα Singles– αν και αυτό άλλαξε γρήγορα, όταν μια εντυπωσιασμένη EMI τους άρπαξε και κυκλοφόρησε το ντεμπούτο άλμπουμ τους τον Σεπτέμβριο.

Σε μια κριτική του «Entertainment!», ο Ντέιβιντ Φρίκε του Rolling Stone έγραψε ότι ήταν «το καλύτερο ντεμπούτο άλμπουμ βρετανικής μπάντας – πανκ ή άλλης – από την αρχική αγγλική κυκλοφορία των The Clash το 1977». Για τη χήρα του Γκιλ, δημοσιογράφο και συνιδρύτρια του Κόμματος Ισότητας των Γυναικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Κάθριν Μάγιερ – ο ίδιος ο Γκιλ πέθανε το 2020 – οι Gang of Four αναζωογόνησαν το πνεύμα των νέων στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

«Χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη: αφήγηση ιστοριών», εξηγεί η Μάγιερ. «Οι Gang of Four ήταν εντελώς ριζοσπαστικοί και ασυμβίβαστοι με τις ιστορίες τους. Μας έκαναν όλους να νιώθουμε ότι μπορούσαμε να αλλάξουμε το μέλλον.

Όσο σκληρό και αν είναι το «Entertainment!» και όσο και αν έχει τις ρίζες του στη δυσλειτουργία, το ακούς και νιώθεις ότι μπορείς 100% να βγεις έξω και να κάνεις τον κόσμο καλύτερο. Είναι σίγουρα μια μουσική που κάνει καμπάνιες».

Η Μάγιερ υποστηρίζει ότι το σκοτεινό παίξιμο του Γκιλ στην κιθάρα είναι το κεντρικό στοιχείο της διαρκούς λαμπρότητας των «Entertainment!» – λέει ότι έπαιζε σαν κάποιος που «μισούσε τα εκτεταμένα, επιτηδευμένα σόλο των prog-rock κιθαριστών».

Ο ήχος του Γκιλ είναι ένα μάθημα σκόπιμης αυτοσυγκράτησης. Παίζει με μικρές, ελεγχόμενες εκρήξεις οργής και ακριβώς όταν περιμένεις να ξεσπάσει σε ένα σόλο, αποσύρεται στον εαυτό του και συγκρατείται. «Συνήθιζα να τον πειράζω και να τον αποκαλώ «Mr Angular», καθώς όλες οι κριτικές σημείωναν πόσο γωνιώδες ήταν το παίξιμο της κιθάρας του», γελάει.

«Απλά δημιουργούσε αυτόν τον άγριο θόρυβο που ήταν εντελώς δικός του», προσθέτει η Μάγιερ «Αν αφαιρέσεις την κιθάρα, δεν πιστεύω ότι είναι πια οι Gang of Four. Το DNA της κιθάρας του Αντι είναι παντού σήμερα! Ο λόγος που ο Αντι έκανε παραγωγή για τους Red Hot Chilli Peppers, τους Futureheads, τον Μάικλ Χάτσενς και τους Stranglers, λοιπόν, ήταν επειδή όλοι ήθελαν αυτόν τον ήχο των Gang of Four Entertainment!».

Στο τραγούδι διαμαρτυρίας «The Ground Below», το ραπ ντουέτο Run The Jewels («El-P» και «Killer Mike») χρησιμοποίησε ως δείγμα το παίξιμο κιθάρας του Γκιλ από το κορυφαίο κομμάτι του «Entertainment», «Ether».

Ένα από τα πράγματα που ίσως βοήθησαν στο να γνωρίσουν οι νέες γενιές καλλιτεχνών τη μουσική των Gang of Four ήταν το «Natural’s Not In It» που εμφανίστηκε σε περίοπτη θέση στην ταινία της σκηνοθέτιδας Σοφία Κόπολα, Μαρία Αντουανέτα, το 2006, όπου οι ωμοί στίχοι αυτού του τραγουδιού για το ότι ακόμα και η αγάπη είναι «εξαγοράσιμη» ευθυγραμμίστηκαν τόσο τέλεια με την απεικόνιση του απροκάλυπτου υλισμού της ταινίας.

Τι συνέβη με την μπάντα;

Στα χρόνια που ακολούθησαν το «Entertainment!», οι Gang of Four συνέχισαν να είναι μια καινοτόμος μουσική παρουσία. Παρωδούσαν την κουλτούρα των φαστ φουντ με το «Cheeseburger» του 1981 και, που κυκλοφόρησε στο αποκορύφωμα του πολέμου των Φόκλαντ, το πιασάρικο αντι-στρατιωτικό τραγούδι «I Love A Man in a Uniform» απαγορεύτηκε ακόμη και από το ραδιόφωνο του BBC.

Ωστόσο, καθώς η δεκαετία του 1980 προχωρούσε και οδηγούσε στη δεκαετία του 1990, ο ήχος των Gang of Four έγινε πιο new-wave και shoe-gazey, με αισθητά πιο απαλές υφές.

Οι εντάσεις μεταξύ του Γκιλ και του Κινγκ, συχνά για τις αποφάσεις δημιουργικής ηγεσίας, σήμαινε επίσης ότι το συγκρότημα διαλύθηκε και ανασυντάχθηκε σε διαφορετικούς σχηματισμούς σε διάφορα σημεία, καθώς απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από τον μοναδικά θορυβώδη ήχο των «Entertainment!».

Το 2011, το ζευγάρι επανενώθηκε για να ηχογραφήσει το πρώτο τους κανονικό στούντιο άλμπουμ μετά από 16 χρόνια, το «Content», αλλά η μαγεία, αναμφισβήτητα, είχε χαθεί και ο Κινγκ αποχώρησε ξανά, αφήνοντας τον Γκιλ ως το μοναδικό αρχικό μέλος για δύο ακόμα άλμπουμ.

Πηγή: BBC